دوستان من چه کسانی هستند ؟

مطالبی درباره انتخاب دوست خوب برای دانش آموزان

(ماهان صفوی)

متن در ادامه مطلب

بی شک، هر انسانی شایسته دوستی و رفاقت نیست. دوست خوب کسی است که صفات نیکو داشته باشد و رفاقت با او برای انسان، منافع دنیوی و اخروی به همراه آورد.

مهم ترین ویژگی ها و صفات لازم برای دوست و هم صحبت مناسب، به این شرح است: «عاقل باشد، خوش اخلاق باشد، فاسق و گنهکار نباشد، حریص بر دنیا نباشد، رازنگهدار باشد، عیب انسان را فاش نکند، در سختی ها انسان را ترک [نکند]، خوبی های انسان را آشکار کند، دروغ گو نباشد، بخیل نباشد، ترسو نباشد، با خویشان خود قهر نباشد، منافق نباشد، خوبی و بدی دوست را خوبی و بدی خود بداند، مقام و پول، او را نفریبد و دوستی را فدای آن نکند، از آنچه مقدور اوست در راه دوست کوتاهی [نورزد]، پست و رذل و سفله نباشد، نیکوکار باشد، متقی و پرهیزکار باشد، به خاطر دنیا و مال و ثروت، دوستی نکند، امانت دار باشد، خیرخواه دوست خود باشد، در امر آخرت کمک کار انسان باشد، جبار و ظالم نباشد، بدعت گذار نباشد».

در واقع دوستان باوفا و راستین، کسانی هستند که ارتباط آنها بر اساس پیوندهای معنوی برقرار شود. چنین دوستانی، یاران دوران ثروت و تنگ دستی، پیری و جوانی، تندرستی و بیماری و عزت و ذلت اند و دوستی آنها حتی بعد از مرگ نیز ادامه می یابد.

امام علی ع  بهترین دوستان را اینگونه معرفی می کند: «بهترین برادرانت کسی است که تو را بر هدایت رهنمون باشد و به تقوا وادارد و از پیروی کردن هوا و هوس بازدارد».

آن حضرت در مورد انتخاب دوست بر این نکته تأکید می کند: «همراه تو همچون تکه پارچه ای است که لباس را بدان وصله کنند؛ پس با کسی مصاحبت کن که به تو شباهت داشته باشد».وصله ناجور نباشد .

لقمان نیز دوست خوب را این چنین به فرزندش می شناساند:

پسرم اولین چیزی که پس از ایمان به خدا، در طلبش جدیت خواهی کرد، یافتن دوست باوفا و صالح باشد؛ زیرا دوست باوفا مانند درخت خرماست که اگر در سایه اش نشینی، تو را سایه افکند و اگر از هیزمش بخواهی تو را منتفع سازد و اگر از میوه آن بخوری، ثمری گوارا و پاکیزه یابی.4

دوست مشمار آن که در نعمت زند

لاف یاری و برادر خواندگی

دوست آن باشد که گیرد دست تو

در پریشان حالی و درماندگی

سعدی

دوستان بد چه کسانی هستند؟

بسیاری از نوجوانان و جوانانی که دچار گرفتاری و بدبختی می شوند و یا در دام اعتیاد و زندان گرفتارند، عامل اصلی بدبختی خود را دوستان بد می دانند.

بنا بر احادیث و روایات، باید از هم نشینی و دوستی با این افراد پرهیز کرد: مشرکان، فاسقان، خائنان، دروغ گویان، جاهلان، نادانان، ظالمان، چاپلوسان، لئیمان، افراد بدسابقه و مشکوک، منحرفان از دین، تن پروران، شراب خواران، بدکاران، احمقان، بخیلان، بی خردان، کافران و....

امام علی ع  در سخنانی حکیمانه، مردم را از دوستی با چند گروه برحذر می دارد و می فرماید:

«مصاحبت با بدان موجب تلف شدن انسان است».1

«با کافران دوستی و با نادانان هم نشینی نکنید».2

«همدم بد همچون پاره آتش است».3

«از دوستی با بی خردان و خلاف کاران بپرهیز».4

«با بی خرد هم نشین مباش، که کار زشت خود را زیبا جلوه می دهد و دوست دارد تو همانند او باشی».5

«... از دوستی با احمق بپرهیز؛ چراکه می خواهد به تو سود رساند، اما دچار زیانت می کند. از دوستی با بخیل بپرهیز؛ زیرا آنچه به شدت به آن نیاز داری از تو دریغ می دارد. از دوستی با بدکار بپرهیز که با اندک بهایی تو را می فروشد. از دوستی با دروغ گو بپرهیز که او به سراب می ماند؛ دور را نزدیک و نزدیک را دور می نماید».6

«دوستی مردمان بدکار، از هر دوستی دیگری زودتر بریده و منقطع می گردد».7

شاعران پارسی زبان نیز با بهره گیری از آیات و روایات ما را از دوستی با برخی افراد برحذر می دارند:

بیاموزمت کیمیای سعادت

ز هم صحبت بد، جدایی، جدایی8

حافظ

٭٭٭

با بدان کم نشین که بد مانی

خودپذیر است نفس انسانی9

سنایی

٭٭٭

گر نشیند فرشته ای با دیو

وحشت آموزد و خیانت و ریو10

از بدان نیکویی نیاموزی

نکند گرگ پوستین دوزی11

سعدی

٭٭٭

عجب از لطف تو ای گل که نشستی با خار

ظاهراً مصلحت وقت در آن می بینی

سخن بی غرض از بنده مخلص بشنو

ای که منظور بزرگان حقیقت بینی

نازنینی چو تو پاکیزه دل و پاک نهاد

بهتر آن است که با مردم بد ننشینی

حافظ

٭٭٭

دلا نزد کسی بنشین که او از دل خبر دارد

به زیر آن درختی رو که او گل های تر دارد

درین بازار عطاران مرو هر سو چو بیکاران

به دکان کسی بنشین که در دکان شکر دارد

به هر دیگی که می جوشد میاور کاسه و منشین

که هر دیگی که می جوشد، درون چیزی دیگر دارد

نه هر کلکی شکر دارد، نه هر زیری زبر دارد

نه هر چشمی نظر دارد، نه هر بحری گهر دارد

بنال ای بلبل دستان ازیرا ناله مستان

میان صخره و خارا اثر دارد، اثر دارد

مولوی

٭٭٭

این دغل دوستانی که می بینی

مگسانند گرد شیرینی

تا حطامی که هست می نوشند

همچو زنبور بر تو می جوشند

باز وقتی که ده خراب شود

کیسه چون کاسه رباب شود

ترک صحبت کنند و دلداری

معرفت خود نبود پنداری

سعدی

٭٭٭

تو جوانی و بخواهی که خوشدل باشی

نه به این شیوه که هر روز به منزل باشی

شاید این دوست تو را تا بَرِ اعلا بِبَرد

گر بخواهی و بکوشی و تو قابل باشی

گفته این حرف تو را حضرت حافظ که بدان

حیف باشد که ز هر دوست تو غافل باشی

«من نگویم که کنون با که نشین و چه ببین

که تو خود دانی اگر زیرک و عاقل باشی»

هاتفی

٭٭٭

پیر پیمانه کش من که روانش خوش باد

گفت پرهیز کن از صحبت پیمان شکنان

حافظ